القای درون‌شیشه‌ای تترا‌پلوئیدی در گیاه دارویی کتان سفید (Linum album Kotschy ex Boiss.) در تیمار اوریزالین

کتان سفید (Linum album Kotschy ex Boiss.) گیاهی چندساله و دیپلوئید (26=x2=n2) و یکی از گونه‌های بومی ایران و از خانواده کتان (Linaceace) است که دارای ماده مؤثره پودوفیلوتوکسین می‌باشد. این ماده یک محصول طبیعی مهم دارویی است که به گروه شیمیایی لیگنان‌ها تعلق دارد. به‌عنوان یک پیش‌ماده برای سنتز داروهای ضدسرطانی استفاده می‌شود. تولید صنعتی این ترکیب به‌دلیل ساختار شیمیایی پیچیده، از لحاظ اقتصادی امکان‌پذیر نیست. بنابراین، از روش‌های مختلفی برای افزایش تولید پودوفیلوتوکسین در گیاه استفاده می‌شود. در این تحقیق، القای تتراپلوئیدی با استفاده از غلظت‌های متفاوت اوریزالین 0، 15، 25 و µM 50 به مدت 24، 48، 72 و 96 ساعت روی جوانه جانبی این گیاه انجام شد. نتایج نشان داد درصد زنده‌مانی و تعداد تولید نوساقه در هر جوانه جانبی در این گیاه با افزایش غلظت‌ها و زمان‌های اوریزالین کاهش یافت. گیاهان تتراپلوئید به‌وسیله آنالیز فلوسایتومتری شناسایی شدند، همچنین مقدار C DNA2 برای گیاهان دیپلوئید و تتراپلوئید به‌ترتیب 34/4 و pg36/8 برآورد شد. بیشترین درصد بازدهی القای تتراپلوئیدی (19%) تحت تیمار اوریزالین در غلظت µM25 در 48 ساعت بدست آمد. القای تتراپلوئیدی باعث افزایش مقدار پودوفیلوتوکسین در برگ و ساقه تتراپلوئید نسبت به دیپلوئید خود به‌ترتیب 66/1 و 48/1 برابر شد. نتایج این تحقیق نشان داد که القای تتراپلوئیدی می‌تواند روش مؤثری برای افزایش این ماده ارزشمند در گیاه کتان سفید باشد.